در بحث نبوت بیان شد که پیامبر اسلام، پیامبر خاتم صلوات الله علیه و آله هستند و بعد از ایشان پیامبری نمی‌آید. فلسفة ختم نبوت، در صورتی با حکمت بعثت انبیاء سازگاری دارد که بعد از پیامبر اسلام افرادی باشند و راه پیامبر را ادامه دهند. تنها تفاوتی که دارند این است که بعد از پیامبر ما پیامبری نمی‌آید. حالا ادامه مسیر پیامبر، بر عهده کیست؟ این راه باید امام معصومی که خداوند او را هدایت کرده و از خطا و اشتباه و گناه معصوم قرار داده است، ادامه دهد. یعنی امام باید تمام وظایف پیامبر را انجام دهد. یعنی هدایت و تربیت جامعه، سرپرستی جامعه، رساندن جامعه به سر حد کمال، بیان اعتتقادات و اخلاق اسلام، بیان احکام اسلامی، مبارزه با بدعت‌ها و خرافات، جلوگیری از تحریف دین، پاسخگویی به شبهات، بیان معارف قرآن، توضیح آن‌ها را بیان فرماید.

امامت: در لغت به معنای پیشوا و رهبری است و از امور نسبی است که بین اشخاص واقع می‌شود. هر کس که رهبری گروهی را عهده‌دار باشد، امام نامیده می‌شود. خواه در راه حق باشد، خواه در راه باطل. به عبارتی دیگر امام کسی است که مقدم در امور است و از او پیروی می‌کنند و پیروی کنندگان از آن‌ها را «مأموم» می‌نامند. در قیامت مردم با همان امامی که برای خود انتخاب کرده بودند و از آن پیروی می‌کردند، برانگیخته می‌شود. اگر امامشان، امام معصومی باشد که از طرف خداوند متعال تعیین شده است و پیروی از او اطاعت از خدا محسوب می‌شود، اهل حق و اهل نجات است و اگر امامشان، امام باطل، (امام کفر) بوده، آن‌ها هم از باطل پیروی کرده‌اند.

پرسش و پاسخ نبوت

مهمترین دلیل بر صدق اثبات رسالت آن حضرت، محتوای دعوت او می‌باشد. آن حضرت دعوت خود را با شعاری آغاز فرمود که متضمن ترک همة بت‌ها و معبودها و طاغوت‌ها و گرایش به خداوند متعال بود. * قولوا لا اله الله تُفلحوا؛ بگویید غیر از پروردگار یکتا معبودی نیست تا رستگار شوید. دیگر از محتوای دعوت آن حضرت، دعوت به تعقل و تفکر می‌باشد و این انطباق کامل محتوای دین با فطریات و عقل انسان می‌باشد و مردم را به تحصیل علم و تفکر و اندیشه در دین تشویق می‌فرماید دیگر از محتوای عالی این دین آنست که برای نیل به اهداف مقدس خود از وسائل مقدس بهره می‌گیرد که نشانة حقانیت آن می‌باشد. اجازه نمی‌دهد برای رسیدن به حق از هر وسیلة نامشروعی استفاده شود. ولو در هر سختی و گرفتاری که باشند از حق عدول نمی‌کنند. (نمی‌گویند هدف، وسیله را توجیه می‌کند.) و در هنگام پیروزی، از عدالت، احسان، عفو و گذشت استفاده می‌کنند؛ نه کینه و دشمنی.

اصول کلّی و اعتقادی پیامبران علیهم السلام همه یکی می‌باشد؛ چون دین ارضاء کنندة فطرت است و فطرت انسان‌ها تغییر نمی‌کند و هدایت نیز که به سوی صراط مستقیم است هیچگاه تغییر نمی‌کند؛ بنابراین پایة دعوت همة انبیاء علیهم السلام یکی است که همان توحید است. * وَ لَقَد بَعَثنا فی کُلَّ اٌمَّهٍ رَسُولاً آن اعبُدُوا اللهَ وَ اجتَنِبُوا الطّاغُوت؛ ما برای هر امتی پیامبری مبعوث کردیم تا خدای یکتا را بپرستید و از طاغوت و بت اجتناب و دوری جویید. «نحل:۳۶»

معجزه از مادة اعجاز است و در لغت به معنای عاجز کردن و ناتوان ساختن است. و در اصطلاح علم کلام، به کاری خارق العاده (عجیب و شگفت انگیز) گفته می‌شود که انبیاء، برای اثبات صدق ادعای خویش (به اینکه ما پیامبرانی مبعوث از جانب خداوند متعال هستیم) انجام می‌دهند. چرا پیامبران باید معجزه داشته باشند؟ همان طور که در تعریف معجزه گفته شد، این معجزه برای اثبات ادعای پیامبران است. یعنی همانطوری که هر کس باید برای ادعای خود، دلیلی داشته باشد، دلیل پیامبران بر اینکه ما از جانب خداوند مبعوث شده‌ایم، این معجزه است.

مسأله بعثت مسأله نیاز امت به هدایت و شریعت به نزدیک شدن به هدف خلقت انسان «لِیَعبُدونَ» است. استمرار نبوت، امامت است تا واسطه ما و الله باشند. اینها که واسطه ما و خدایند باید عصمت داشته باشند تا نقض غرض نباشد و بالاتر از گناه نکردن، عصمت آنها است آنها در دریافت وحی الهی و بیان وحی و بیان حکم و معارف باید بی‌خطا باشند. خداوند بوسیلة پیامبران ما را هدایت فرموده است. کار پیامبران: این است که با ارائة قوانین و دستورات پروردگار (که دین نامیده می‌شود) راه حقیقی را از بیراهه‌ها برای انسان مشخص کنند و حالا این انسان، به وسیلة اختیاری که دارد، می‌تواند راه صحیحی را که برایش مشخص شده انتخاب کند و خود را به کمال برساند و هم می‌تواند راه باطل را پیش‌بگیرد و خود را به درجه‌ای بدتر از حیوانات برساند.

پرسش و پاسخ / عدل

قضا به معنای خلقت الهی، سنن و قوانین الهی است (مثل قوانین حاکم در طبیعت). به عنوان مثال قرآن می‌فرماید: * بَدِیعُ السَّمَاوَاتِ وَالأرْضِ وَإِذَا قَضَى أمْرًا فَإِنَّمَا یَقُولُ لَهُ کُن فَیَکُونُ؛ خداوند آفریننده آسمان و زمین است و چون اراده آفریدن چیزی کند، به محض اینکه بگوید موجود باش، همان لحظه موجود خواهد شد. «بقره؛۱۱۷» * وَقَضَى رَبُّکَ ألاَّ تَعْبُدُواْ إِلاَّ إِیَّاهُ؛ خدای تو حکم فرموده که جز او هیچ کس را نپرستید. «اسراء:۲۳» قدر: به معنای اندازه، حد و مرز و نیز خصوصیات کمی، کیفی، مکانی و زمانی یک چیز به کار می‌رود. مثلا قرآن می‌فرماید: * وَاللَّهُ یُقَدِّرُ اللَّیْلَ وَالنَّهَارَ؛ خداوند شب و روز را اندازه گیری و مقدارش را مشخص می‌کند. «مزمل:۲۰» * وَمَا نُنَزِّلُهُ إِلاَّ بِقَدَرٍ مَّعْلُومٍ؛ هیچ چیزی را نازل نمی‌کنیم مگر به اندازه‌ی معین. «حجر:۲۱»

عدل به معنای مساوات نیست. یعنی هر فردی به هر مقدار کار کند به همان اندازه حق دارد، استعدادها باهم مساوی نیستند و حق هر کسی به اندازه استعداد او و زحمات اوست. معلم، نمره‌ی دانش آموزان خود را مطابق زحمات آنها می‌دهد. در هر موسسه یا اداره یا کارخانه، به سرپرست و متخصص و کارگر، هرکدام متناسب با جایگاه و زحماتشان باید حقوق داده شود. اگر همه مساوی حقوق بگیرند یا همه دانش آموزان، نمره یکسانی بگیرند، این خود ظلم است. عدل آن است که متناسب با ظرفیت و استعداد و زحمات اشخاص، حق آنها داده شود. البته این که می‌گوییم خداوند عادل است، به این معنا نیست که خداوند، حق افراد را به آنها می‌دهد. چون هیچ کس، حقی بر خداوند متعال ندارد. ما همه مخلوق و بنده‌ی او هستیم و بنده هر چه دارد، از مولاست. هر کاری می‌کند و هر چه بدست می‌آورد و حتی بچه‌هایش هم برای مولاست.

خداوند عادل است. کسی را مجبور نفرموده. (لا اِکراهَ فی‌الدّین) به انسان‌ها اراده داده است تا خود با اراده‌ی خود، تصمیم بگیرند و کارهایشان را انجام دهند و از خدا هم کمک بگیرند. اراده‌ی انسان در کنار اراده‌ی خداوند متعال نیست که سبب شرک شود. اراده‌ی ما در طول اراده‌ی پروردگار است. به این معنا که: خداوند متعال، این طور اراده فرموده‌اند که انسان، کارهای خود را با اراده و اختیار خویش انجام دهد. وجود اختیار برای انسان یک امر بدیهی است و هر کس با مراجعه به درون خود، این مطلب را دقیقا متوجه می‌شود که اختیار دارد. به عنوان مثال: شما می‌خواهید یک کاری انجام بدهید. مدام با خود می‌گویید: از این طریق انجام بدهم یا از آن طریق. یا اصلا انجام بدهم یا انجام ندهم. این مردد شدن انسان، در انجام یا ترک کاری یا اینکه یک کاری را از کدام طریق انجام دهد، به خاطر وجود اختیار در اوست و همان طور که گفته شد، اختیار یک امر بدیهی است.

پرسش و پاسخ دروس توحید

متأسفانه بسیاری از افرادی که امروزه در دستگاه های دولتی خیانت می کنند در زمان انقلاب در صف اول بودند و جبهه ها رفتند. برخی معلول شدند و برخی نیز تا پای شهادت رفته‌اند اما به پیمانی که باخدا بستند، نماندند. خیلی از خواص برگشتند و در میدان دشمن بازی می کنند. بسیاری نیز در کشور خود را علی الظاهر مطیع و سرسپرده رهبر میدانند اما در حقیقت از پشت به ایشان خنجر می زنند.

حضرت علی علیه السلام در نهج البلاغه می‏فرمایند: خداوند اوّلی است که قبل ندارد تا چیزی قبل از او باشد و آخری است که بعد ندارد تا چیزی بعد از آن باشد. * هُوَ الْأَوَّلُ وَ الْآخِرُ وَ الظَّاهِرُ وَ الْباطِنُ وَ هُوَ بِکُلِّ شَیْ‏ءٍ عَلیمٌ؛ اوّل و آخر هستی است و پیدا و پنهان همه وجود از اوست؛ و او به همه امور عالم و داناست. «حدید:۳» اگر خداوند ازلی نباشد، باید حادث باشد. اگر حادث باشد، نیاز به علّتی دارد تا او را ایجاد کرده باشد و این محال است؛ چون واجب الوجود، عین وجود و صرف وجود است و اوّل و آخر ندارد و عدم در او راه ندارد. واجب الوجود، وجودی است که هستی او عین ذات اوست. بنابراین خداوند ازلی و ابدی است.